miércoles, 24 de mayo de 2023

PROVISIÓN DEL PATRIARCADO DE LAS INDIAS EN EL ILUSTRÍSIMO SEÑOR GABRIELI

 


Bulas (primera página) de Clemente VII sobre la provisión del patriarcado de las Indias, en el ilustrísimo señor don Gabriel [¿Esteban Gabriel Merino?], arzobispo de Bari. Roma, 13 de septiembre de 1533

“«El origen de esta dignidad es algo oscuro, y nuestros historiadores apenas han podido señalarle una fecha segura. Méndez Silva, al hablar de ella, dice así: «Escriben algunos que el Sumo Pontífice Pío V, á petición del rey Felipe II, erigió una dignidad patriarcal de las Indias occidentales ad honorem y que residiese en España; debe ser confirmación, porque el Dr. Salazar de Mendoza asegura, y es lo cierto, que ya en el año de 1522 existía, reinando Carlos V.» Lo mismo dice el maestro Gil González Dávila, y añade que el papa Clemente VII lo concedió el año 1524, siendo el primer Patriarca D. Esteban Gabriel Merino, cardenal y obispo de Jaén. Otros (y entre ellos los anotadores de Salvagio) han retrasado el origen de esta dignidad nada menos que hasta el reinado de Felipe III, designando por primer Patriarca á D. Diego de Guzmán. Finalmente, no ha faltado quien dió el título de primer Patriarca de las Indias á Fr. Bernardo Boil, que debió pasar á las Indias con la primera misión de frailes, aunque al parecer no llegó á verificarlo. Tal es la oscuridad que reina en un punto tan honorífico para nuestra Iglesia, dando lugar á ello la incuria en que han yacido nuestros archivos por siglos enteros. Lo que hay de seguro acerca de este particular es, que D. Fernando el Católico solicitó ya (1513) del papa León X, recién subido al pontificado, que nombrase Patriarca de las Indias al arzobispo D. Juan de Fonseca, y para obispo del Darién recién descubierto á Fr. Juan de Quevedo. Mas no era el objeto de aquel sabio y profundo monarca el crear un título sine re, sino que el Patriarca de las Indias residiese en España, con objeto de activar y dirigir todo lo necesario para la expedición y salud espiritual de aquellos países: el rey solicitaba al mismo tiempo tener en ello la intervención que legítimamente le correspondía, como dueño de aquellos países y patrono de las iglesias que en ellos se fundaran.”

[Fernández-Duro, Cesáreo; “Noticias acerca del origen y sucesión del patriarcado de las indias occidentales”]

El profesor Fernández-Duro cita autores y documentación que “apuntalan” perfectamente a Esteban Gabriel Merino como Patriarca de las Indias Occidentales; a saber:

 “Provisio Patriarchatus Indiarum. A presentacion del emperador. Per obitum Antonii Patriarchae Ecclae. patriarchali praefécit Gabrielem nuper Archiep. Barensem (sic) a cuius ecclae. vinculo eum absolvit. Dat Romae 3 id. Sep. 1533” que es el documento cuya primera página ilustra este post.

“Octobris 1546. D. Ferdin. Niño Arch. Granat. a vinculo quo eccl. Granat. cui tunc praerat tenebatur, absolvit; atque ad praesent.em Cesaris ad Patriarchalem ecclam. Indiarum tunc per obitum Gabrielis tit. S.S. Joan et Pauli dum viveret Pbri. Card. apud sedem apostolicam defuncti vacantem transtulit; quae eccla, sede patriarchali et capitulo caret, et cuius fructus nulli sunt... Ecclam. Granatensem per huiusmodi traslationem vacare decrevit.”  [Berzosa: Pacis ae foederum]

“Gaetano Moroni Romano asienta que en el archivo del Vaticano ex minut. Brevium. Clem. PP. VII, lib. 28, núm. 182, se hace mención del título de Patriarca de las Indias occidentales conferido por León X á Antonio de Rojas, antes arzobispo de Granada y á la sazón obispo de Palencia, y que Clemente VII lo confirió á Esteban Gabriel, obispo Giennense” [Dizionarío di erudizione storico-ecelesiastico da S.Pietro fino ai nostri qiorni compilato dal cavaliere Gaetano Moroni Romano primo aiutante di camerc di sua Santità Gregorio XVI. Vol. XXXIV. Venezia, 1845, pág. 176.]

Por último Cesáreo Fernández Duro, citando a Vicente de la Fuente, replica un listado definitivo  desde el principio hasta su agregación al Arzobispado de Toledo, a finales del s XIX:

1. D. ANTONIO DE ROJAS, arzobispo de Granada, obispo de Ávila 1524.

2. D. ESTEBAN GABRIEL MERINO, obispo de Jaén y cardenal, 1533.

3. D. FERNANDO NIÑO DE GUEVARA, obispo de Sigüenza, presidente y arzobispo de Granada, 1546.

…/…

En la actualidad permanece como sede titular en sede vacante.

___________